Ai là tác giả huy hiệu Hoa Sen
Trắng
và bài ca Dây Thân Ái?
Tâm
Hảo HỒ PHÙNG
Tôi đọc cuốn Gia Ðình Phật Tử Việt Nam - 50 Năm Xây Dựng do Ban
Ðiều Hợp Trung Ương Gia Ðình Phật Tử Việt Nam Hải Ngoại xuất bản tại Hoa Kỳ, có
đề cập đến huy hiệu “Hoa Sen Trắng” tám cánh trên nền xanh lá mạ xuất hiện
trong thời gian có Ðoàn Phật Học Ðức Dục (trang 40) và trang cuối cùng (533) có
trích hai câu đầu của bài hát Dây Thân Ái. Tôi đọc từ đầu đến cuối, nhất là
thời kỳ thành lập và đoàn ngũ hóa (1943-1953), từ lúc Gia Ðình Phật Hóa Phổ và
Ðoàn Phật Học Ðức Dục ra đời. Sách trình bày rất rõ ràng và còn in hình nhiều
huy hiệu, các bản nhạc thường dùng trong các gia đình Phật tử, hình bìa các tạp
chí Phật giáo cũng như Biên bản các buổi họp. Nhưng sách hoàn toàn không nhắc
đến tác giả của huy hiệu Hoa Sen và bài ca Dây Thân Ái. Tác phẩm trên đây được
ra đời ở hải ngoại là một hạt ngọc đáng được trân quý. Những tài liệu dưới đây
chỉ nhằm cung ứng cho lần tái bản sau, ngoài ra không có ý gì khác.
Ðộng cơ hay hoàn cảnh nào khiến tôi đặt câu hỏi nầy?
Về huy hiệu Hoa Sen: Gia đình Phật Hóa Phổ do Cư sĩ Tâm Minh, tức
Bác sĩ Lê Ðình Thám làm Phổ trưởng vào năm 1940. Huy hiệu Hoa Sen, trên năm
cánh, dưới ba cánh, ra đời trong khoảng thời gian sau đó không xa. Mới đây,
Ðảng Bharatiya Janata Party (BJP) ở Ấn Ðộ, trong ngày nhậm chức của Thủ Tướng,
đảng viên phất cờ có in huy hiệu Hoa Sen trên năm cánh dưới ba cánh, kết cấu
tương tự như huy hiệu Hoa Sen của Gia đình Phật tử Việt Nam. Vậy thì huy hiệu
Hoa Sen nào ra đời trước và giữa hai huy hiệu đó liệu có tương quan gì không?
Về bài ca Dây Thân Ái:
Bài ca Trai Áo Lam của Mạnh Cương, Mồng Tám Tháng Tư (Mừng Khánh
Ðản) của Lê Mộng Nguyên, Sen Trắng (Bài ca chính thức của GÐPTVN) của Ưng Hội,
Phạm Hữu Bình, Nguyễn Hữu Quán, Phật Giáo Việt Nam của Lê Cao Phan, Xuất Gia
của Hoàng Cang, Ðoàn Liên Hương (Bài ca chính thức của Ðoàn Thiếu Nữ Phật Tử)
của Hoàng Cang, Trầm Hương Ðốt của Bửu Bác, là những bài ca xuất hiện trong
thời kỳ phôi thai của Gia Ðình Phật Tử. Hai bài ca thường được dùng trong sinh
hoạt của Ðoàn, thứ nhất là bài Sen Trắng "Kìa xem đoá hoa trắng thơm, nhìn
hào quang chiếu sáng trên bùn . . ." là bài ca mở đầu cho buổi sinh hoạt
thường xuyên hay định kỳ, thứ hai là bài Dây Thân Ái "Dây Thân Ái lan rộng
muôn nhà. Tay sắp xa nhưng tim không xa . . .", hát lúc sắp chia tay, là
những bài ca xuất hiện trong cùng thời kỳ nay vẫn còn làm vương vấn biết bao
nhiêu kỷ niệm cho nhiều lớp tuổi. Bài Dây Thân Ái cho đến nay, rất nhiều người
vẫn chưa biết ai là tác giả!
Tình cờ, tôi biết ai là tác giả. Tôi và tác giả vẫn thường dùng
điện thư để thăm hỏi và tâm tình. Tác giả là một đồng nghiệp, ngành thủy lâm,
cùng lớp tuổi với cha mẹ tôi. Nhân chuyện một người bạn tôi, qua điện thư, ngõ
ý muốn xuất gia, tác giả đã đề cập vấn đề nầy một cách nhiệt tình, chúng tỏ rất
uyên thâm về Phật giáo. Về lãnh vực chuyên môn thủy lâm, cuộc đời tác giả có
thể viếât thành một thiên hồi ký. Chính đề nghị tha thiết của tôi về việc viết
hồi ký, tác giả thực sự phân vân mãi. Tác giả nghĩ rằng mình là một Phật tử nên
quên cái Ngã (Ta) của mình, nhưng trong anh em đồng nghiệp viết cho nhau biết
về cuộc đời của mình thì không biết có nên hay không? Thực tình, cuộc đời của
tác giả ít ai biết nhiều, kể cả con cái trong nhà! Thấy tôi tỏ ra thú vị về
cuộc đời lang bạt, có có không không, có nhiều đóng góp cho đoàn thể Phật tử
lúc còn phôi thai, tác giả bắt đầu kể cho tôi nghe nhiều chuyện, trong đó có
nhắc đến diễn tiến hình thành Gia đình Phật tử Việt Nam. Từ đó, tôi biết tác
giả của huy hiệu Hoa Sen và bài ca Dây Thân Ái là Ông Lê Lừng, nay 80 tuổi,
đang còn sống ở bên quê nhà.
Từ Mẫn - Lê Lừng (1920-1999)
Trích một bài viết của tôi về cuộc đời Ông Lê Lừng "Sau khi
học hết Thành Chung (xưa gọi là Diplome) anh Lừng thi vào ngành thủy lâm vì bản
tánh không thích ở một chỗ mà thích đi đây đó. Tôi nghĩ trong cung Mệnh của anh
Lừng có lẽ có bộ sao Mã Khốc Khách hay Thiên Di, Thiên Ðồng hợp chiếu. Lúc bấy
giờ, ngành thủy lâm hoàn toàn do người Pháp quản trị ... Không có ai người Việt
làm Trưởng Khu (Chef de Cantonnement). Có một lúc, khi thua trận Nhật bản, một
số lính thủy (matelot) người Pháp giữ chức vụ Trưởng Hạt (Chef de Division),
nhưng đa số không biết chữ. Ðó là tình trạng tại Sông Dinh, khi đi kiểm điểm
ghi kích thước cây, thay vì Trưởng cơ quan cầm Sổ Kiểm điểm thì anh Lừng lại
cầm Sổ Kiểm Ðiểm, còn người Pháp thì cầm thước kẹp, thước dây đi đo, cầm búa đi
đóng. Năm 1942, anh Lừng vào làm ở Sông Dinh, Trưởng Hạt là Ông Nguyễn Thế
Viên, rồi Ông Từ Câu. Sau đó anh Lừng về Phan Thiết, phụ tá cho một garde
general, người lai Pháp, rồi đến đời Ông Ðặng Hiếu Khán. Năm 1960, anh Lừng đổi
vào làm Bộ Cải Tiến Nông Thôn, đời Ông Trần Lê Quang.
Ðến năm 1962, anh Lừng xin về Nha Thủy Lâm. Chính giai đoạn từ 1942
đến 1950, anh Lừng cho biết đã học rất nhiều về lâm nghiệp. Sau 1975, anh ấy
chỉ làm vài tháng, rồi cùng gia đình đi làm ruộng ở Phú Hội, Lâm Ðồng. Suốt
thời gian làm một người kiểm lâm từ 1942 cho đến ngày nghỉ việc về với ruộng
đồng, anh Lừng tha thiết với lâm phần, nhưng một mình không làm nên nỗi mùa
xuân cho rừng thiêng, dù có thiết tha cũng đành chôn vùi vào kỷ niệm. Ở lớp
tuổi nầy, anh Lừng chỉ còn sống với kỷ niệm, âm thầm nhìn lại những tấm hình do
mình chụp vào những ngày xa xưa ấy. Là một Nhiếp ảnh viên, những phong cảnh núi
rừng thơ mộng và trữ tình như cảnh Biển Lạc, Núi Ông, Lăng Cầu, đầu nguồn sông
La Ngà, đỉnh núi Ðại Bình, cảnh rừng U Minh, ven theo rừng Ðước. . . đã cuốn
hút "người săn ảnh" vào kiếp sống rày đây mai đó. Kỷ niệm vẫn còn dạt
dào lúc sống trong những buôn Thượng chứa chan tình thân thiết hay buổi sáng
tinh mơ nghe tiếng chim đa đa kêu tha thiết ở ven rừng.
Cuộc đời của anh Lừng với bản tánh thích tự do, phóng khoáng, thích
làm những việc mà anh cho là bình thường mà thật ra không bình thường trong
thiên hạ, làm rồi quên đi, sống ở nơi chân trời góc biển như một kẻ lãng tử
giang hồ. Anh đã sống thật trọn vẹn với cuộc sống của một người kiểm lâm, leo
rừng lội suối, thẩn thờ bên bờ suối một mình hát nghêu ngao hòa điệu với tiếng
nước róc rách, chim hót trên cành hay dừng chân trong một buôn làng hẻo lánh để
hòa mình trong tiếng chày giã gạo đêm trăng. Anh vẫn thường nói, anh không được
đào tạo chuyên môn ở trường, nhưng tôi nghĩ chính anh Lừng đã trưởng thành
trong thực tế của nghề nghiệp, đó mới là vốn quý. Ngày xưa sống như vậy nhưng
ngày nay anh Lừng ăn chay trường đã trên hai chục năm rồi để giữ gìn sức khỏe,
chứ không phải tu hành gì cả, là một quyết tâm lớn.
Anh nhớ lại vào hồi 1944, 45, khi Nhật sắp đầu hàng Ðồng Minh,
ngành Thủy lâm bắt đầu giao cho chánh phủ Việt nam, vì người Pháp phần thì bị
Nhật bắt, phần thì trốn đi. Hạt Sông Dinh cũng bị giải thể vì ở đó chỉ lơ thơ
không đầy vài chục người dân, tuy trụ sở của Hạt rất khang trang, nhà cao cẳng
toàn bằng gỗ, và đầy tiện nghi. Vì Hạt không còn hoạt động, anh Lừng phải xách
va-li về Phan Thiết, nhập chung với Hạt Phan Thiết. Nói là xách va-li vì tất cả
tài liệu của Hạt đều nằm trọn trong cái va-li đó. Nói là về đó làm việc, chớ kỳ
thật, ngày nào máy bay Ðồng Minh cũng vào bỏ bom Thị xã Phan Thiết nên phần ai
nấy lo đi tản cư, không còn bụng dạ làm việc nữa. Riêng anh Lừng thì tản cư lên
Lại An, một làng cách Phan Thiết khỏang 7 cây số.
Hồi ấy, gần ngày 6-3-1945 là ngày Nhật đầu hàng, ngày nào lính Nhật
cũng kéo nhau đi từng đoàn, không rõ đi đâu. Lúc ấy, tại Lại An, Xóm Lụa, Mủi
Né, Phú Hài, có một trận dịch tả (cholera) mà người ta gọi là bệnh thiên thời
làm chết rất nhiều người. Không ai dám đi đâu cả, ai nấy đều lo chạy giặc, nên
không thể đi Bệnh viện Phan Thiết xin thuốc được. Xung quanh nhà anh Lừng đang
ở trọ ngày nào cũng có người chết, trong xóm người lăn ra chết quá nhiều. Hồi
ấy người ta chỉ mong đợi nơi quỷ thần phò hộ, tin tưởng nơi mấy ông thầy pháp
nhưng khổ nỗi ông thầy vừa cúng cho bệnh nhân xong trở về nhà thì thầy cũng lăn
đùng ra chết. Anh Lừng thấy vậy, bèn ra tay làm liều, thử xem, vì không giúp
thì người ta cũng chết, chi bằng cứ làm ẩu theo suy nghĩ của mình, còn nước thì
còn tát. Không phải lấy mạng sống con người mà thí nghiệm, nhưng bước đường
cùng rồi, không ra tay thì họ cũng chết thôi. Anh đã nghĩ đến thuốc tím
(permanganate de potasse) là một hóa chất khử trùng rất tốt, thường dùng để rửa
rau, rửa mụt nhọt... Anh lấy thuốc tím pha với nước sôi để nguội rồi cho họ
uống với phân lượng đàng hoàng thì người bệnh ói ra nước trắng. Thấy có nhiều
hy vọng nên hôm sau tiếp tục cho các người bệnh khác uống. Anh cũng cẩn thận
làm sổ ghi tên họ bệnh nhân, dung luợng, cho uống xong anh còn đạp xe đạp đi
thăm thử ai sống ai chết.
Lần lần tiếng
đồn xa, người ở các vùng khác cũng đến xin anh thuốc. Anh phải nấu sẵn nước, chứa
trong lu và phải về dược phòng (pharmacy) ở Phan Thiết mua thêm thuốc tím
thì mới đủ cung ứng. Mỗi lần anh cho bệnh nhân uống một chai xa xị thuốc,
uống một ngày một chai. Có người đến báo là uống thuốc của Thầy Hai cho bị bí
đái, không đi tiểu được. Anh liền tra cứu sách, cho họ uống lá mã đề. Thế mà cứu
mạng sống cho khoảng 50 người. Sau nạn dịch, gia đình bệnh nhân đem cho nào là
hột gà, nào nếp, nào gạo thơm, nào nước mắm để "tạ ơn" Thầy Hai,
nhưng hồi đó "Thầy Hai" còn độảc thân, lúc nào cũng nhớ mình là một
Hướng đạo sinh, là một Phật tử, nên quà cáp lăng nhăng đó đều giao cho chủ nhà
trọ. Anh Lừng nói nhiều khi mình "ngu" mà cũng làm được việc! Một thầy
lang bất đắc dĩ!
Anh Lừng nhắc
đến bài ca Dây Thân Ái làm tôi nhớ lại, lúc tôi còn nhỏ, tôi thường hát mỗi khi
sắp chia tay các bạn trong Khuôn Hội Phật Giáo Vĩnh Nhơn ở Thành Nội Huế. Anh
cũng nhắc đến cái huy hiệu (logo) hoa sen năm cánh màu xanh lục mà các em trong
Gia Ðình Phật Tử được gắn lên ngực sau khi làm lễ nhập Ðoàn. Thật không ngờ tác
giả của bản nhạc và huy hiệu là do anh Lừng sáng tác. Mãi đến bây giờ ít ai biết
được điều đó. Việc anh Lừng góp công sức sáng lập Gia đình Phật Hóa Phổ, khởi đầu
từ miền Trung, theo anh, là do nhân duyên cả. Anh ấy vẽ huy hiệu hoa sen vào
khoảng năm 1939 hay 40. Lúc bấy giờ, anh Lừng và Ông Lê Ðình Luân, con trai của
Bác sĩ Lê Ðình Thám, là Hướng đạo sinh Ðoàn Ðinh Bộ Lĩnh ở Huế. Gia đình không
cho anh gia nhập Hướng đạo, bảo rằng bọn xì-cút (scout) là bọn vác gậy mang bị
gầy ốm như kẻ đi ăn xin.
Không thực
hiện được ý thích của mình, lại thêm bản tánh chuộng tự do, anh ấy bèn mua một
chiếc xuồng nang khá rộng rãi sống như kiểu thoát ly gia đình. Ban đêm thì ngủ ở
xuồng, ban ngày đi ăn cơm tháng, đi dạy học và viết bài cho Bác sĩ Lê Ðình
Thám. Nghề tay trái lúc đó là Tốc ký viên nghiệp dư, viết bài hay viết kinh do
Ông Thám đọc, để hiệu đính lại và cho đăng trên báo Viên Âm. Tiền kiếm được do
dạy học và viết bài cho báo.
Lúc đó, đời
sống thật lãng mạn vô cùng. Ban đêm, còn gì sung sướng bằng, nghêu ngao giữa
giòng Hương Giang lững lờ, cho thuyền trôi về Cồn Hến rủ vài đứa em cùng đoàn
Hướng đạo đi ngược giòng nước rong chơi, hò hát trên sông, rồi ngủ thiếp trên
xuồng khi nào không hay. Có khi, xuồng neo trên Huế, dây neo đứt từ hồi nào, xuồng
nhẹ nhàng trôi qua Cồn Hến, đến một nơi nào xa lạ, sáng ngủ dậy mới hay, anh lại
phải chèo ngược lên Huế. Cũng nhờ chiếc xuồng đó mà ngày ngày anh Lừng chèo lên
Bến Ngự làm việc kiếm tiền, trưa chèo về dạy mấy em nhỏ. Các em nhỏ nầy là con
nhà nghèo, con của giới cu ly xe kéo, của giới bán hàng rong, ngủ đường ngủ chợ,
cù bơ cù bấc, nghèo đói. Anh đã dạy cho các cháu học, đặt bài hát tiếng Việt
cho các cháu ca hát vào những đêm trăng.
Tôi có nhắc
cho anh Lừng biết rằng khi tôi còn nhỏ có học với nhạc sĩ Ngô Ganh và nhạc sĩ
Lê Cao Phan. Bài hát đến nay tôi vẫn còn thuộc nằm lòng: "Con chuột cắp trứng
đi không biết
làm sao kéo đi, liền gọi Chú khác vô, Chú kia bày mưu tức thì. Anh nằm ngữa bốn
chân, anh lo ghì ôm trứng đi. Tôi thì kéo cái đuôi, kéo anh về hang tức
thì" do Nhạc sĩ Lê Cao Phan sáng tác cho lũ con nít chúng tôi hát đã có từ
lâu lắm, tại sao không dùng những bài hát như thế mà anh phải đặt ra? Anh cho
biết lúc anh còn ở Huế, hồi 1937, 38 không có ai viết nhạc cho thiếu nhi. Ông
Lê Cao Phan hồi đó chưa viết nhạc. Liền đó, anh kể cho tôi một chuyện vui về nhạc
sĩ Ngô Ganh, dạy nhạc lúc tôi còn ở bậc tiểu học, là bạn thân của anh Lừng sau
những năm 38, 39. Ông Ganh lãnh dạy cho một trường tư ở Hội An của Ông Võ Sằn.
Chánh quyền Hội An hồi đó cho là "anh" Ngô Ganh dạy trường "Vô Sản".
Trường nầy bị đóng cửa, Ông Ganh về lại Huế, sau làm Giám Ðốc Ðài Phát Thanh Huế.
Chính vì nghe những đứa nhỏ trong xóm ở Ðập Ðá đêm nào cũng hát, mà nghêu ngao
những tiếng Tây không ra Tây, tiếng Việt không ra Việt, nên anh Lừng mới lấy
bài hát Tây đặt lời Việt đạy cho chúng hát. Anh Lừng còn làm một mái nhà nhỏ để
dạy cho các em con nhà có tiền, lấy tiền đó rủ nhau đi cắm trại, lấy thế làm
vui.
Khi tôi đang viết đến đây thì ngẫu nhiên vô cùng anh Lừng lại gửi
cho tôi thêm một điện thư khác cũng nói thêm về các em nhỏ nhà nghèo. Anh viết
thêm, lúc anh đang lập đoàn trẻ nhà nghèo, dù có tiền đi dạy, vẫn thấy thiếu
thốn tiền bạc, nhất là không có đủ lều để anh em ngủ đêm khi đi trại. Anh bèn
viết thư ra Hà Nội cho Nhà Sách Nhất Nam Thư Quán bán bản quyền một cuốn truyện
nói về Khoa học Thần bí do anh dịch từ Pháp văn với giá 8 ngàn đồng. Sồ tiền 8
ngàn đồng lúc đó to lắm vì một lon sữa bò gạo gía chỉ 1 xu mà thôi. Thế là anh
cong lưng dịch trong vòng 8 ngày, gởi ra cho họ in, với biệt hiệu là Linh Sơn.
Nhận được tiền, một phần anh gửi ra Hội An cho mấy người em, một phần sắm nồi
nêu soong chảo và nhất là làm cái lều bằng đệm buồm cho các em đi chơi có chỗ
ngủ lại đêm. Anh nghĩ rằng anh là người đầu tiên lấy đệm buồm bằng lá buông may
thành lều, tuy nặng nhưng có còn hơn không.
Lúc đó, anh còn viết cho báo Thế Giới ở ngoài Bắc. Anh cho biết nói
là viết báo, nhưng thực ra là dịch từ những bài trong báo Pioneer của Pháp để
gửi đăng. Anh nhận định rằng, phía tả phái, hay phía Cộng sản, họ không chịu
lối giáo dục của Hướng đạo vì họ cho là sản phẫm của đế quốc do một ông tướng
người Anh là Baden Powell lập ra để trừ dân Zoulou. Họ lập ra đoàn Pioneer có
nghĩa là mở đường khai lối, như Ðoàn Thiếu niên, Thanh niên Tiền phong bây giờ
ở Việt nam. Cùng lúc đó, trong Nam, có tờ báo Khoa học Thần bí do Ông Bùi Thiên
Lương làm chủ bút, mời anh hợp tác. Tòa soạn nhận được ảnh của anh Lừng gửi vô
Saigon để làm Thẻ Báo Chí (carte de presse) họ thật không ngờ người họ mời hợp
tác chỉ là "một thằng con nít nhỏ xíu". Thật ra, anh chỉ dịch những
sách có sẵn trong tủ sách gia đình. Viết về Lễ Nam Giao, anh có đến tận nơi để
nghiên cứu. Còn những bài viết về các lăng tẫm ở Huế thì anh dịch từ các tạp
chí của Pháp như Bulletin des Amis du Vieux Hue (Tập san của những người bạn
của Huế xưa), rồi còn dựa theo các bài viết còn vẽ thêm các hình vẽ, thế là
trong Nam cho là lạ nên cho đăng ì xèo.
Trong đám trẻ con trong đoàn nhà nghèo, cũng có con em nhà có tiền
theo học với anh Lừng. Trong đó có Ông Nguyễn văn Thiện sau nầy là Chuẩn tướng
Tư lệnh Thiết Giáp thời Ông Diệm. Tuy là tướng, nhưng mỗi khi ra Phan Thiết đều
có đến thăm anh Lừng. Về sau, tướng Thiện đi trên phi cơ hai chỗ ngồi, bị mất
tích rất bí mật ở ngoài biển. Còn trong Gia đình Phật Hóa Phổ có Ông Nguyễn
Ngọc Loan, sau nầy là tướng mà anh Lừng cho là
"ngang bướng", có dính líu tấm hình được giải Pullitzer chụp được
trong Trận Mậu thân, đã qua đời.
Về sau, lụt trôi mất chiếc xuồng, anh Lừng phải đi bộ từ Ðập Ðá lên
đến Bến Ngự để làm việc. Gia đình Bác sĩ Thám thấy anh Lừng sống lang bạt, bảo
về sống chung trong gia đình. Trong gia đình Ông Thám, chiều nào cũng tụng
kinh. Anh em trong nhà và các em nhỏ trong xóm cũng đến tụng kinh buổi chiều. Nhân
dịp nầy anh Lừng bàn với con Ông Thám thành lập một đoàn hướng đạo rồi gọi là
Hướng đạo Phật tử. Ý kiến nầy được Ông Thám chấp thuận nhưng thay vì lấy tên
Ðoàn Hướng Ðạo Phật Tử thì lấy tên là Gia đình Phật Hóa Phổ. Nếu lập Ðoàn Hướng
đạo thì phải xin phép chánh quyền thêm rắc rối, chi bằng cứ coi là đoàn của gia
đình, phổ biến Phật học trong phạm vi gia đình thôi. Từ đó, Gia đình Phật Hóa
Phổ Tâm Minh (Tâm Minh là pháp danh của Ông Thám) hoạt động, và Gia đình Phật
Hóa Phổ là một tổ chức Gia đình Phật tử đầu tiên vậy.
Gia đình Phật Hóa Phổ có mục đích phổ biến đạo Phật, dạy cho các em
nhỏ biết lòng tin chân chánh, theo đạo đúng đắn, không bị mê tín dị đoan làm mê
lầm. Lần lượt các nơi khác ở Huế cũng thành lập theo mô thức đó, chẳng hạn như
gia đình Ông Tôn thất Tùng ở Bến Ngự do Ông Ðinh văn Nam mà anh Lừng lúc đó gọi
là anh Nam (nay là Hòa Thượng Thích Minh Châu) phụ trách, ở Vỹ Dạ có gia đình
Ông Nguyễn khoa Toàn, ở Bến Ngự còn có gia đình Ông Nghè Khác...Chủ trương lúc
đó là ngăn cấm không cho các em nói tiếng Việt pha tiếng Pháp, hễ nói tiếng
Pháp thì phải nói nguyên câu. Những lần đi cắm trại gần Nam Giao như Tứ Tây,
Trúc Lâm, Tây Thiên, hay trong các rừng Thông tại Huế, anh Lừng làm Trại
trưởng. Khi về nhà anh ta viết một bài tả lại cuộc cắm trại đó và đăng trên
báo.
Khi Ðoàn Phật Hóa Phổ đã đông, anh Lừng tự hỏi tại sao mình không
có một huy hiệu đeo trước ngực như anh em bên Hướng đạo khi làm lễ tuyên thệ có
đeo huy hiệu Hoa Huệ (fleur de Lis). Anh Lừng bèn tự ý vẽ ra, không bắt chước
của ai, cũng không phải "do nằm mộng" thấy hoa sen, miễn sao đơn sơ
và đẹp. Sau nầy có Ðoàn Phật Học Ðức Dục, gồm những vị có học thức mà muốn tìm
hiểu thêm Phật giáo, cũng dùng huy hiệu hoa sen nầy nhưng thêm mấy chữ viết tắt
PHÐD ở phía trên. Ðoàn Phật Học Ðức Dục gồm các em lớn tuổi hơn các em trong
Gia đình Phật Hóa Phổ, do Bác sĩ Thám dắt dìu nhằm đào tạo thanh niên trí thức
làm rường cột cho việc hoằng dương chánh pháp. Nhưng anh Lừng không ngờ sau khi
rời khỏi Huế vào Nam làm Kiểm lâm, huy hiệu hoa sen lại được phổ biến khắp toàn
quốc, nhất là miền Trung. Từ chùa chiền, đình miếu, hay trụ sở các
Hội Phật học, cho đến các quan tài cũng trang trí hình hoa sen đó.
Cũng trong thời gian trên, bài hát Dây Thân Ái ra đời cùng với nhiều bài hát
khác.
Sau nầy, anh Lừng cho rằng việc anh vẽ huy hiệu hoa sen, trên năm
cánh, dưới ba cánh có liên hệ đến vấn đề nhân quả và nhân duyên. Tôi ngạc nhiên
tại sao liên hệ hai vấn đề nầy thì được anh giải thích coi bộ rất là lý thú.
Anh nghĩ rằng kiếp trước anh là một ngườithợ đục đá (sculpture) trong một ngôi
đền thờ nào đó bên Ấn Ðộ. Lý do là cách đây không lâu, khi xem truyền hình, anh
Lừng thấy trong một cuộc bầu cử ở Ấn Ðộ, các đảng viên Ðảng BJP (Bharatiya
Janata Party) có nâng cao và phất cờ có huy hiệu hoa sen của Ðảng BJP, cũng
trên năm cánh, dưới ba cánh tương tự như hoa sen mà anh Lừng đã vẽ khoảng năm
1939, 40. Theo anh Lừng, đây là một sự trùng hợp lạ lùng. Nhớ lại lúc anh đang
làm kiểm lâm, có một người Ấn Ðộ tự nhiên vào nhà tình nguyện coi bói toán cho
anh. Anh vốn không tin và không thích bói toán nhưng Ông ấy đã nói thì cũng
nghe xem sao. Ông thầy bói bảo rằng kiếp trước của anh Lừng là một Hoàng tử Ấn
Ðộ, có ngôi chùa, sau phạm lỗi, mới sanh anh Lừng ra tại Việt nam. Ðối với anh
Lừng, đó là chuyện tào lao, nhưng anh tự nghĩ, trong số 7 người con của anh, có
3 người (2 người hiện ở San Jose, 1 người ở Vũng Tàu) sao giống Ấn Ðộ vô cùng,
cũng mắt to, có quầng đen bao quanh mắt, mũi dọc dừa, nét mặt Ấn Ðộ hoàn toàn.
Nhân tôi đề cập đến tình hình anh em cựu tù nhân chính trị qua Mỹ
theo diện H.O. thì mới biết anh Lừng cũng là một chiến hữu, đồng màu cờ sắc áo.
Anh bị động viên vào quân trường Thủ Ðức vào một trong những khoá đầu tiên. Vì
là khóa phụ, toàn là bộ binh, không như các chính khóa có việc chọn lựa các
binh chủng như Pháo binh, Truyền tin, Quân nhu, Thiết giáp... Trọn khóa phụ
nầy, gồm 3 Ðại đội, đều phải đi tác chiến. Một số người có năng khiếu huấn
luyện, như anh Lừng, thì được cho đi học Huấn luyện viên tác chiến (combat)
trong ba tháng ở Vũng Tàu. Ở đây cũng có người Pháp dạy và tân binh thì do các
nơi đưa đến cho đồng khóa của anh Lừng thực tập huấn luyện. Anh Lừng sáng tạo
ra lối dạy lính cho dễ nhớ là dạy theo cách anh làm thơ hay đúng hơn là làm vè,
do đó anh được xếp hạng Sĩ quan ưu tú (officer de valeur) rồi cùng khóa trở ra
Suối Dầu Nha Trang, ở trong các "chuồng bò", chờ ngày Trường Biệt
Ðộng Quân Ðồng Ðế xây dựng xong rồi ra đó dạy.
Suối Dầu là nơi ở tạm của Sĩ quan bổ nhiệm đến Trường Ðồng Ðế. Các anh
em khác thì chờ, nhưng riêng anh Lừng thì được cử phụ trách Phòng Họa, vẽ các
tranh ảnh lớn làm trợ huấn cụ như các cách tập cho tân binh, cơ bản thao diễn,
động tác thể dục, các bộ phận khí cụ như súng, lựu đạn... Họ lựa anh Lừng chỉ
huy Phòng nầy vì anh có khiếu vẽ. Vả lại, trong đời dân sự trước đó, anh Lừng
có học hàm thụ Trường École ABC de Dessin ở Paris, nên có chút kiến thức về hội
họa. Lúc đó, ở Suối Dầu không có tuyển mộ tân binh nào cả. Trong khoảng thời
gian 1951, 52, tuy là Huấn luyện viên tác chiến, anh lại được cử làm Chánh Sở
Hành Chánh gồm các phòng quân vụ, tài chánh, vật liệu, quân xa cho Trường Biệt
Ðộng Ðội và Thể Dục là Trường dạy cho cấp Trung sĩ. Mỗi Phòng có một Thiếu úy
đồng khóa phụ trách. Trường nầy, khi đồng khóa của anh mới đến, chỉ có hai dãy
là nhà xây dùng làm nơi làm việc và văn phòng. Còn chỗ ở của Sĩ quan và anh em
binh lính đều là nhà tranh, dần dần mới xây nhà ngói. Chính anh đã vẽ cho
Trường Biệt Ðộng Quân huy hiệu lưỡi kiếm nằm trên đầu con báo đen.
Thời gian nầy, tánh anh anh Lừng trọng nguyên tắc quân đội (règlo)
nên anh em ít ưa nhưng ngược lại đối với anh em lính tráng cấp dưới thì rất
thương. Hồụi đó, mỗi Sĩ quan đều có một người lính phục vụ. Ai cũng bắt lính
xách nước vô phòng cho họ tắm, còn anh Lừng thì ra tắm chung với anh em lính ở
giếng công cộng. Khi giải ngũ về làm kiểm lâm ở Phan Thiết, một lần nọ, có một
số anh em ở Ðồng Ðế đi công tác ở Bình Thuận, gồm một Tiểu đội. Họ tìm dến nhà
anh Lừng, sắp hàng dài, có một Trung Úy người Huế chỉ huy anh em, nào nghiêm,
nào chào đúng lễ nghi quân cách. Họ mời anh Lừng ra và trình diện y hệt như lúc
còn quân trường, đến thăm Trung úy. Thế rồi, anh Lừng cãm động quá, cũng đi bắt
tay từng người như lúc còn trong quân trường, lại là dịp cho cuốn phim dĩ vãng
đời quân ngũ trở về trong trí nhớ. Ðây là câu chuyện do anh Lừng kể nhằm khéo
léo trả lời trực tiếp một điện thư của tôi hỏi về cấp bậc cuối cùng trong quân
ngũ của anh trước khi giải ngũ.
Lúc tốt nghiệp ở Thủ Ðức, người bạn thân của anh là "anh"
Phạm Kim Ðỉnh trước 75 là Trung tá phục vụ ở Bộ Quốc Phòng, nay ở Pháp, gắn huy
hiệu Thiếu úy cho nhau khi ra Trường. Ông Ðỉnh tặng cho anh Lừng một bài thơ
như sau:
LÊ gót sắt trên đồi dưới ruộng,
LỪNG tiếng tăm trong mến ngoài thương.
Thân tặng anh nhớ những buổi chiều
Mến người bạn quý nhìn đời xa xa.
Chính người bạn thân nầy đã góp bàn tay giúp cho anh Lừng trong
việc xin giải ngũ, thỏa mãn được mong ước của mình "là một người cha tốt,
người chồng tốt", là không bao giờ muốn sống xa vợ con, đồâng thời tìm cơ
hội để thoát khỏi bộ áo ka-ki, "sợ chết vì chiến tranh". Anh Lừng ở
trong quân đội trên hai năm thì giải ngũ.
Anh Lừng hiện nay cùng gia đình ở Gia Ðịnh nhưng dưới nhãn quan của
anh, anh đã xuất gia. Bởi vì xuất gia là gì, theo anh, là ra khỏi ngôi nhà
phiền não, chớ không có gì khác. Bỏ qua những gì canh cánh bên lòng, nhất là
những việc trước mắt, không thể hay chưa thể thực hiện được. Việc gì có thể bỏ
qua được cho nhẹ nhàng thì bỏ qua đi: không trách ai, giận ai, phiền ai cả. Giữ
tấm lòng thanh thản nhẹ nhàng, quên đi những ân oán cũ, hay những phiền não cũ
mà hiện nay thấy là vô ích. Nói chung, tránh phiền não. Chính nhờ có computer,
anh Lừng có công việc làm hằng ngày khá bận rộn: soạn kinh, trả lời và viết thư gởi bạn bè. Việc soạn kinh của anh là gom những ý chính (phần
nhiều rất khó hiểu), tóm lại cho dễ hiểu nhưng vẫn giữ ý chính và viết lại cho
những người mới học. Anh in ra từng đợt độ 9, 10 cuốn gởi cho những Chùa nghèo
thiếu kinh ở miền Trung, và biếu những ai có đạo tâm muốn học hỏi. Anh có tâm
nguyện làm 9 cuốn kinh thường dùng nhất tại Việt nam, nay đã làm xong 6 cuốn và
đang nguyện Tam Bảo giúp anh hoàn thành Phật sự nầy. Anh chỉ làm việc buổi sáng
vì mắt anh bị cườm (cataract), phải dùng thuốc làm cho con ngươi nở to ra mới
đọc được. Anh em chúng tôi khuyên anh đi mổ mắt nhưng anh nghĩ đã lớn tuổi rồi,
vả lại tại Việt nam số người đi mổ mắt như vậy nhiều người bị lại nên anh để
liều.
Anh Lừng kể những câu chuyện nầy cho tôi
biết và tôi lại muốn kể lại cho các bạn đồng nghiệp cùng biết."
Ðoạn trích trên đây do tôi viết trước khi
tôi đọc cuốn sách dày về Gia Ðình Phật Tử Việt Nam - 50 năm Xây Dựng. Tôi có
liên lạc ngay với Ông Lê Quang Linh ở San Jose, là một thành viên trong Ban
Ðiều Hợp Trung Ương GÐPT Hải Ngoại, có tên ghi sau sách để đề cập về tác giả của
huy hiệu Hoa Sen và bài ca Dây Thân Ái. Tối hôm đó, Ông Linh điện thoại báo cho
tôi biết đã tìm được tài liệu cho biết tác giả là Ông Lê Lừng, người mà tôi vừa
mới kể chuyện. Chị Trương thị Châu, xưa kia hoạt động ở Khuôn Hội Vỉnh Nhơn
Thành Nội Huế, là nơi tôi được gắn huy hiệu Hoa Sen và đã từng cầm tay thành
vòng tròn hát bài Dây Thân Ái khi còn nhỏ, cũng mong muốn được biết vài nét về
tác giả mà xưa nay không nghe ai nhắc đến. Hy vọng lần tái bản sau sẽ có in
hình Ông Lê Lừng bên cạnh bài ca và huy hiệu.
Tâm Hảo HỒ PHÙNG, 11/9/98 Olympia, WA
Phụ bản 1
To: altran@aol.com
CC: anson@saigon.com, binh_anson@yahoo.com
Date: Thu, 19 Aug 1999 22:54:54 -0700
Subject: Ai la` Ta'c Gi?a....
From: phung ho <phung16@juno.com>
Kính anh Phúc Trung,
Tôi vừa nhận được bài viết nầy của anh Hồ Phùng, và xin chuyển
đến anh để xem, vì tôi không có nhiều hiểu biết về lịch sử của Gia Ðình Phật Tử
VN.
Bài viết dùng phông chữ VNI-Times.
Kính,
Bình Anson
Phụ bản 2
Kính gửi anh Phúc Trung,
Xin lỗi anh nếu cách xưng hô này không đúng. Tôi, Tâm Hảo Hồ Phùng,
57 tuổi, hiện là Phó Tổng Thư Ký Hội Phật Giáo Olympia và Vùng Phụ Cận, Chùa
Liên Hoa, Miền Thiện Minh, tại Tiểu Bang Washington. Cho tôi gủi lời thăm ông
Lê Quang Linh, anh Huỳnh Kim Lân...
Ðây là bài Những Ngày Ðầu của GÐ Phật Hóa Phổ do chính tôi edit
lại. Rất tiếc, trong khi liên lạc lần đầu tiên với quý anh thì cũng trong
khoảnh khắc đó, Ông Từ Mẫn Lê Lừng ra đi vĩnh viễn lúc 1 giờ sáng ngày thứ sáu
20-8-1999 (10 tháng 7 năm Kỷ Mão) tại Sàigòn. Hưởng thọ: 80 tuổi. Liệu các Gia
Ðình Phật Tử chúng ta ở hải ngoại có làm lễ gì để truy điệu một Phật tử đã có
nhiều công quả cho công cuộc hoằng pháp lợi sanh lúc các Gia Ðình Phật Tử còn
phôi thai.
Có tin gì xin quý anh vui lòng thông báo cho biết. Gia đình con Ông
Lừng hiện ở San Jose.
Hồ Phùng 8/20/99 5:45pm
Phụ bản 3
Tin buồn
Qua Email của Kỷ sư Thủy Lâm
Hồ Phùng, chúng tôi vừa được tin buồn, trân trọng thông báo cùng quý Ban Hướng
Dẫn Hải Ngoại, Ban Hướng Dẫn các Châu và các quốc gia, cùng toàn thể Huynh
Trưởngvà Ðoàn sinh Gia Ðình Phật Tử Việt Nam được rõ :
Huynh
Trưởng Lê Lừng
Pháp danh Từ Mẫn
Sanh ngày 19-8-1920
Tại Thừa Thiên Huế
đã mệnh chung vào lúc 1 giờ sang
Ngày 20-8-1999
tại Gia Ðịnh
Việt Nam
Hưởng thọ 80 tuổi
Lễ di quan sẽ cử
hành vào sáng Thứ Ba 24-8-1999
*
Là một Huynh Trưởng tiền bối, hữu công sáng lập Gia Ðình Phật Hóa
Phổ Tâm Minh đầu tiên, là tác giả bài ca Dây Thân Ái, cũng là người đã sáng chế
huy hiệu Hoa Sen Trắng của Gia Ðình Phật Tử Việt Nam.
Xin thành tâm cầu nguyện cho hương linh Trưởng Từ Mẫn Lê Lừng sớm
vãng sinh về nước an lạc.
Phúc Trung
